Jak transformacja energetyczna wpływa na rozwój polskiego przemysłu?

Chociaż udział OZE w krajowym miksie rośnie (w 2023 r. osiągnął rekordowy poziom 27%), to wciąż pozostajemy największym konsumentem węgla w Unii Europejskiej. Międzynarodowa firma doradztwa strategicznego Arthur D. Little wyliczyła, że na przestrzeni ostatnich 5 lat nasz udział w całkowitym zużyciu węgla w UE sięgał od 34% do 44%. Jak podaje Instrat zaledwie 4 sektory energochłonne polskiego przemysłu (produkcja metali, produkcja cementu, sektor chemiczny oraz rafinacji ropy i produkcji koksu) odpowiadają za aż 81% emisji przemysłowych i 15% wszystkich emisji CO₂ w naszym kraju. Potrzeba transformacji jest paląca na wielu poziomach: od lokalnej walki o czystsze powietrze po sprostanie unijnym zobowiązaniom i globalnym celom klimatycznym, aby zwiększyć konkurencyjność krajowego przemysłu.

– Firmy przemysłowe są nastawione na transformację, bo widzą konkretne korzyści płynące z dekarbonizacji. Z badania, które przeprowadziliśmy razem z Instytutem badawczym Keralla Research latem ubiegłego roku wynika, że ponad 51% spodziewa się poprawy swojego wizerunku, a prawie 32% podniesienia konkurencyjności na rynku. Na podium wśród największych zalet dekarbonizacji znalazło się też uproszczenie produkcji, ponieważ w ocenie respondentów będzie czyściej i prościej niż przy zasilaniu węglem – mówi Kamil Kapusta z DUON Dystrybucja.

Do listy motywacji dochodzą też względy ekonomiczne. Prawie 47% firm badanych przez DUON i Kerallę decyduje się na odejście od węgla, ponieważ chce uniknąć konsekwencji prawnych i dodatkowych kosztów.

Niestety od motywacji do podjęcia konkretnych kroków jeszcze długa, wyboista droga. Badanie pokazało, że tylko 30% firm przemysłowych jest na etapie wprowadzania zmian lub ma opracowaną strategię i wybranych dostawców, natomiast 70% co prawda chce się dekarbonizować, ale nie ma jeszcze na to żadnego wiążącego planu.

– O dekarbonizacji przemysłu powinniśmy myśleć jak o bardzo złożonym procesie, który angażuje dużo więcej podmiotów niż tylko samą zainteresowaną firmę. Na drodze do bezpiecznej transformacji stoi potężna luka kadrowa, wiedzowa i finansowa. Bez względu na etap dekarbonizacji aż 97% firm konfrontuje się z minimum 8 barierami. Szukają środków finansowych, dostawców, potrzebują wsparcia kompetentnych urzędników, zmagają się z brakiem czasu, rozbijają o niejasne procedury (albo w ogóle ich brak), natrafiają na opór współpracowników, którzy blokują decyzje – wymienia Kamil Kapusta z DUON Dystrybucja.

W sercu debaty na temat kształtu dekarbonizacji danej firmy zawsze stoi pytanie o nowy surowiec. Ponad 73% ankietowanych w badaniu firmy DUON i Keralli rozważa inwestycję w gaz ziemny, ale przed ostateczną decyzją hamuje ich jego cena (48% wskazań) i koszt całej inwestycji (22%).

Raport dotyczący transformacji energetycznej w polskich firmach przemysłowych można pobrać ze strony firmy DUON: https://duon.pl/lepiejnagaz/transformacja-energetyczna-w-polskich-firmach-produkcyjnych-najnowszy-raport/.

Ciekawej analizy dokonał Instrat w raporcie z 2023 r. Przeprowadził modelowanie makroekonomiczne, które pokazało, że zwiększenie wartości inwestycji w transformację energetyczną w obszarze elektroenergetyki zwiększy wartość dodaną generowaną w całej gospodarce, w tym w sektorach energochłonnych. Na skutek tzw. szoku inwestycyjnego już za 2 lata pojawi się ponad 3 tys. nowych pracowników w sektorach energochłonnych.

O tzw. zielonych miejscach pracy (czyli powstałych w procesie transformacji przedsiębiorstwa w kierunku zielonej, zrównoważonej gospodarki) pisze też Konfederacja Lewiatan. W raporcie z 2022 r. szacuje, że transformacja energetyczna doprowadzi do powstania w Polsce ok. 300 tys. nowych miejsc pracy. Przy czym to tylko liczba dla sektora OZE, termomodernizacji, energetyki jądrowej, elektromobilności. Należy do niej dodać inne branże łańcucha dostaw.

Myśląc o wpływie dekarbonizacji na polski przemysł nie można pominąć ESG. Przejście na mniej emisyjne paliwa niż węgiel poprawia wskaźniki środowiskowe firmy, a więc jej atrakcyjność dla inwestorów.

W 2023 r. aż 55% badanych przez Polskie Stowarzyszenie ESG uznało dyrektywę CSRD za szansę – rok wcześniej było to raptem 33%. Pozytywne nastawienie do ESG potwierdzają też badania firmy DUON i Keralli – prawie 60% polskich firm przemysłowych opartych na węglu jest nastawionych na bardziej świadome działanie w ramach trzech obszarów E, S i G: prawie 42% dobrowolnie zdecydowało się na kontrolowanie własnych procesów dążących do zrównoważonego rozwoju, a ponad 18% przygotowuje się do zmian.

Sukces polskiej transformacji i pożądany rozwój polskiego przemysłu zależą przede wszystkim od ogólnokrajowej strategii uwzględniającej różne ścieżki redukcji emisji i wsparcia dla wszystkich branż. Już w 2022 r. Instart alarmował, że brakuje nam ram instytucjonalno-prawnych; osoby, która na szczeblu państwowym skoordynuje procesy i komunikację w zakresie dekarbonizacji przemysłu; przejrzystego dialogu sektora publicznego i prywatnego. W 2024 r. Polska nadal nie nie odrobiła tej ważnej lekcji – niechlubnym dowodem jest mało rzetelna, bazowa wersja Krajowego planu na rzecz energii i klimatu do 2030 r., która ciągle czeka na aktualizację.

Więcej ciekawych artykułów dotyczących m.in. transformacji energetycznej, zrównoważonego rozwoju czy przepisów unijnych znaleźć można na blogu firmy DUON: https://duon.pl/lepiejnagaz/dla-firmy/.

Źródła:
Rynek Energii w Polsce w 2024 roku, Arthur D. Little Konteksty dekarbonizacji przemysłów energochłonnych, Instrat, 2023

Zielone kompetencje i miejsca pracy w Polsce w perspektywie 2030 roku, Konfederacja Lewiatan, 2022 r.

Transformacja przemysłów energochłonnych w Polsce, Instrat, 2022